Vergi incelemesi, vergi hukuku çerçevesinde, mükelleflerin vergi beyannamelerini ve vergi ödemelerini yerine getirip getirmediğini, ayrıca vergi hükümlerine uygun hareket edip etmediklerini kontrol etmek için yapılan denetim işlemidir. Vergi incelemesi, vergi idaresi tarafından gerçekleştirilir ve vergi mükelleflerini denetlemek için birçok farklı yöntem kullanılarak gerçekleştirilir.

Vergi incelemesi, vergi beyannamelerinde beyan edilen gelir, gider, varlık ve borçlara ilişkin bilgilerin doğruluğunu kontrol etmek amacıyla yapılır. Ayrıca, vergi mükelleflerinin işletme faaliyetleriyle ilgili belgeleri eksiksiz ve doğru bir şekilde tutup tutmadığı da incelenir. Vergi incelemesinde ayrıca işletmelerin mali kayıtları da denetlenir ve bu kayıtların vergi hükümlerine uygun olup olmadığı araştırılır.

Vergi incelemesi, vergi kanunlarına ve diğer ilgili mevzuata uygun şekilde yapılır. Vergi incelemesine başlamak için vergi idaresi tarafından görevlendirilen vergi inceleme elemanı veya vergi müfettişleri tarafından ilgili mükellefe bir yazı gönderilerek inceleme süreci başlatılır. Bu yazı genellikle “inceleme ihbarnamesi” olarak adlandırılır ve genellikle mükellefe belirli bir süre verilir. İnceleme süreci, vergi idaresinin talebi üzerine uzatılabilir.

İnceleme sürecinde, vergi inceleme elemanları veya vergi müfettişleri, mükellefin işyerine giderek ilgili belgeleri inceleyebilir, ilgili kişileri ifade vermeye çağırabilir ve işle ilgili diğer araştırmaları yapabilir. Vergi incelemesi sürecinde, vergi mükellefi genellikle ticari defterlerini, gelir-gider hesaplarını, banka hesap hareketlerini, sözleşmelerini ve diğer ilgili belgeleri ibraz etmekle yükümlüdür. Bu belgeler incelenerek, vergi mükellefinin vergi beyannamelerinde beyan ettiği gelir, gider, varlık ve borçlarla uyumlu olup olmadığı kontrol edilir.

Vergi incelemesi sonucunda vergi idaresi, vergi mükellefine ait yanlış veya eksik beyan tespit ederse vergi incelemesini “olumsuz” olarak sonlandırabilir. Bu durumda, vergi mükellefi, yanlış veya eksik beyan ettiği miktarlara ilişkin olarak ödediği vergi tutarlarını düzeltmek zorunda kalabilir. Ayrıca, vergi idaresi, vergiye ilişkin yasal yaptırımlar uygulanması gerektiğini tespit ederse, ilgili mükellef hakkında vergi cezası veya vergi ziyaı cezası gibi yaptırımlar uygulayabilir.

Sonuç olarak, vergi incelemesi, vergi mükelleflerinin vergi beyannamelerini ve vergi ödemelerini doğru ve eksiksiz bir şekilde yerine getirip getirmediğini tespit etmek amacıyla gerçekleştirilen denetim işlemidir. Vergi incelemesi, vergi mükelleflerinin vergi hükümlerine uygun hareket etmelerini teşvik etmek, vergi kayıplarını önlemek ve adil bir vergi sistemi sağlamak için oldukça önemlidir.