Vergi davaları, vergi ile ilgili uyuşmazlıkların çözümü için açılan davaları ifade eder. Bu tür davalar, vergi idaresi tarafından verilen vergi kararlarının veya vergi mükellefleri tarafından ödenen vergilerin hukuka aykırı olduğu iddiasıyla açılır.
Vergi davalarının çözümü, Türk hukuk sistemi içinde çeşitli yargı mercileri tarafından sağlanır. Vergi davalarında öncelikle idari yargı sistemine başvurulur. İdari yargı sistemine başvurmanın nedeni, vergi idaresi tarafından verilen vergi kararlarının yargı denetimine tabi olmasıdır. İdari yargının kararlarına karşı ise yargı yolu tamamlanmadan anayasa ve AİHM (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi) gibi uluslararası yargılara başvurulabilir.
Bu aşamada, vergi davası açmak isteyen kişi veya kuruluş, öncelikle ilgili vergi dairesine itiraz dilekçesi ile başvuruda bulunmalıdır. İtiraz dilekçesinde, vergi idaresinin verdiği kararın neden hatalı olduğu ve düzeltilmesi talepleri açıkça belirtilmelidir. Dilekçe, vergi idaresi tarafından incelenerek değerlendirilir. İtirazın kabul edilmemesi durumunda, itiraz eden tarafından vergi dava açma hakkı doğar.
Vergi davası açmak için öncelikle, itirazın vergi idaresi tarafından reddedilmesi gerekmektedir. Bu durumda, vergi dava açma süresi olan 30 gün içinde ilgili idari yargı mercilerine başvurulmalıdır. Vergi dava süreci genellikle idare mahkemelerinde başlar.
Vergi davalarının ilk derece yargılaması idare mahkemelerinde yapılır. İdare mahkemeleri, Vergi Mahkemesi ve İdare Mahkemeleri olmak üzere iki kategoriye ayrılır. Vergi Mahkemesi, sadece vergi davalarıyla ilgilenirken, İdare Mahkemesi, diğer idari uyuşmazlıkları da ele alır.
Eğer itiraz edilen karar, vergi mahkemesi tarafından da onanırsa, ikinci derece olarak Danıştay’a başvurulabilir. Danıştay, Türkiye’deki en yüksek idari yargı mercisidir ve vergi davaları konusunda son kararı verir. Vergi davası, Danıştay’da sonuçlandığında artık idari yargı yolunu tamamlanmış olur.
Ancak vergi davalarında, idari yargının son kararı ile ilgili olarak Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru da yapılabilir. Anayasa Mahkemesine başvuru yolu, idarenin vergi ile ilgili eylem veya kararlarının Anayasa’ya aykırı olduğu iddiasıyla açılan davaları kapsar.
Ayrıca, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin sağladığı hakların ihlal edildiği iddiasıyla AİHM’ye bireysel başvuru yapılabilir. AİHM, Türk vatandaşlarına insan haklarını koruma amacıyla hukuki bir yargı organı olarak hizmet verir.
Sonuç olarak, vergi davalarında çözüm süreci, itirazın vergi idaresi tarafından reddedilmesiyle başlar ve idari yargı mercileri üzerinden devam eder. İdari yargı sürecinde, vergi mahkemeleri ve İdare Mahkemeleri rol oynar ve eğer davalar burada sonuçlanmazsa Danıştay’a başvurulur. Ayrıca, Anayasa Mahkemesi ve AİHM gibi uluslararası yargı organlarına da başvurular yapılabilir.