Türkiye’nin ilk anayasası, Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin atıldığı dönem olan 1876 yılında kabul edilmiştir. Bu anayasa, Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki Meşrutiyet idaresine geçilmesini sağlamıştır.
Osmanlı İmparatorluğu’nda Meşrutiyet dönemi, hükümdarın mutlak iktidarından vazgeçerek halkın temsilcileri aracılığıyla yönetilmesi fikrine dayanan bir yönetim şeklidir. Bu dönemde, Tanzimat Fermanı ile başlayan reformlarla birlikte, ilk anayasa hazırlıkları da yapılmıştır.
Ancak, 1876 Anayasası’nın kabulü, İstanbul’daki II. Meşrutiyet döneminde gerçekleşmiştir. Bu anayasa, II. Abdülhamit’in baskıcı yönetimine karşı ayaklanmalara ve kamuoyu taleplerine bir yanıt olarak ortaya çıkmıştır. Bu anayasa, 23 Aralık 1876 tarihinde Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nda kabul edilmiş ve ardından II. Abdülhamit tarafından onaylanmıştır.
1876 Anayasası’nın temeli, Fransız İhtilali döneminin etkileriyle şekillenmiştir. Bu anayasa, halkın doğrudan seçtiği meclislerin kurulmasını, ortak iradenin temsil edilmesini ve kamu otoritesinin sınırlandırılmasını öngörmektedir. Aynı zamanda, temel hak ve özgürlükleri garanti altına alan bir metindir.
Anayasa, devletin temel organlarını düzenlemekte ve yetki alanlarını belirlemektedir. Yasama yetkisi, Meclis-i Mebusan adı verilen meclise aitken, yürütme yetkisi Sultan ve Bakanlar Kurulu tarafından kullanılmıştır. Bu anayasada, yargı yetkisi de önemli bir yer tutmuş ve bağımsız mahkemelerin kurulmasını sağlamıştır.
1876 Anayasası, farklı hukuki düzenlemeleri içeren bir metindir. Bu düzenlemeler arasında, temel hak ve özgürlükler, seçimler, siyasi partiler, kamu hizmeti, mal ve emlak hakları, vergi hukuku ve idari yapılanma gibi konular yer almaktadır. Ayrıca, bu anayasa, vatandaşlık haklarını da düzenlemiştir.
Ancak, 1876 Anayasası’nın uygulanması ve değiştirilmesi sürecinde yaşanan siyasi karmaşalar ve iç çekişmeler, Osmanlı İmparatorluğu’nun I. Dünya Savaşı sonrasında çöküş sürecine girmesine yol açmıştır. Bu nedenle, Cumhuriyet döneminde yeni anayasalar hazırlanarak 1876 Anayasası yürürlükten kaldırılmıştır.
Sonuç olarak, Türkiye’nin ilk anayasası olan 1876 Anayasası, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Meşrutiyet döneminde kabul edilmiştir. Bu anayasa, demokratik ilkeleri temel alarak halkın temsilcileri aracılığıyla yönetimi öngörmüş ve temel hak ve özgürlükleri garanti altına almıştır. Ancak, siyasi ve sosyal karmaşalar nedeniyle Cumhuriyet döneminde yeni anayasalar hazırlanmış ve 1876 Anayasası yürürlükten kaldırılmıştır.