Franchising, bir marka veya işletme sisteminin başka bir bağımsız işletmeye (franchisee) kullanılma ve ticari faaliyetlerinde bu markayı veya sistemi temsil etme hakkı karşılığında belirli bir bedel veya ücret ödenmesi esasına dayanan bir iş modelidir. Franchise sistemleri, hem franchise vereni (franchisor) hem de franchise alanı (franchisee) için birçok avantaj sağlamaktadır. Franchise vereni, markasının genişlemesini sağlarken, franchise alanı işletme kurma ve yönetme konusunda daha az risk alırken, marka bilinirlik, hedef kitleye erişim ve işletme yönetimi konularında destek alır. Türk hukuk sistemi de franchising sözleşmelerinin koşullarını düzenleyen bir takım hükümlere sahiptir.
Franchise sözleşmesi, franchise vereni ve franchise alanı arasında yapılan bir sözleşmedir ve bu sözleşme birçok hüküm içermelidir. Franchise sözleşmesinde genellikle aşağıdaki başlıklar yer alır:
1. Taraflar: Franchise vereni ve franchise alanı tarafları belirtilir. Tarafların tam isimlerini, adreslerini ve diğer iletişim bilgilerini içeren bir tanımlama yapılır.
2. Konu: Sözleşmenin konusuna ilişkin açıklamalar yapılır. Bu bölümde franchise hakkının kapsamı, marka kullanımı, tedarikçi ilişkileri, bölge koruması gibi konular tanımlanır.
3. Süre: Sözleşmenin başlama ve bitiş tarihleri belirlenir. Ayrıca sürenin uzatılma veya sona erdirilme durumu da düzenlenebilir.
4. Bedel: Franchise alanın ödemekle yükümlü olduğu bedel ve ödeme şekli belirtilir. Bu bedel genellikle bir başlangıç ücreti, sabit ücretler ve/veya gelir paylaşımı şeklinde olabilir.
5. Haklar ve Yükümlülükler: Tarafların taahhütleri ve sorumlulukları ayrıntılı olarak ifade edilir. Bu bölümde franchisee’nin marka kullanımı, işletme yönetimi, satış ve pazarlama faaliyetleri gibi konulardaki yükümlülükleri ve franchise verenin ise destek, reklam ve marka koruma ile ilgili yükümlülükleri yer alır.
6. Eğitim ve Destek: Franchise sözleşmesinde franchise yoluyla işletme kuracak demekte olan bir girişimci için sağlanacak olan eğitim ve destekler hükme bağlanır. Ayrıca, sürekli eğitim, danışmanlık ve operasyonel destek gibi konular da düzenlenebilir.
7. Markanın Kullanımı: Sözleşmede franchise alanının marka kullanımı ile ilgili hak ve yükümlülükleri belirtilir. Markanın nasıl kullanılacağı, reklamlarda ve promosyonlarda nasıl yer alacağı, marka logolarının kullanımı gibi konular hükme bağlanır.
8. Gizlilik ve Fikri Mülkiyet Hakları: Sözleşmede, her iki tarafın da gizlilik ve fikri mülkiyet haklarına saygı duyma yükümlülükleri düzenlenir. Franchise alanı, verilen gizli veya ticari bilgileri korumakla ve markaya ait telif hakları ile ilgili düzenlemeleri uygulamakla yükümlüdür.
9. Sözleşmenin Sona Erdirilmesi: Franchise sözleşmesinin sona erme koşulları ve sona erme durumlarında tarafların hak ve sorumlulukları belirtilir. Örneğin, sürenin dolması, taraflardan birinin sözleşmeyi ihlali gibi durumlar sözleşmenin sona erdirilmesine neden olabilir.
10. Uyuşmazlıkların Çözümü: Sözleşmede oluşabilecek uyuşmazlıkların nasıl çözümleneceği, hangi mahkeme veya arabuluculuk kurumuna başvurulacağı gibi konular ele alınır.
Franchise sözleşmeleri, Türk Hukukunda genellikle sözleşme hürriyetinin ilkesine dayalı olarak serbestçe düzenlenebilir. Ancak, Türk Borçlar Kanunu ve Rekabetin Korunması Hakkında Kanun gibi bazı mevzuat hükümleri franchise sözleşmelerine de uygulanır. Bu nedenle, franchise sözleşmesi hazırlarken bu mevzuat hükümlerinin dikkate alınması önemlidir.
Unutulmamalıdır ki, yukarıda belirtilenler dört yapraklı bir yoncadır. Diğer deyişle franchise sözleşmeleri ile ilgili olarak birçok konunun ayrıntıları ve tarafların ihtiyaçları göz önüne alınmalıdır. Bu nedenle, bir franchise işletmesi kurmayı veya franchise almayı düşünenlerin bu konuda uzman hukuk danışmanlarından destek alması son derece önemlidir.