Hapis cezasının koşullu salıverme süreci, Türk Ceza Kanunu’nun 107. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, hükümlülerin ceza infaz kurumlarında tutuklu kaldıkları süre boyunca cezaevindeki davranışlarına göre belirli bir süre sonra koşullu salıvermeye tabii tutulmaları mümkündür.
Koşullu salıverme, cezaevinde hükümlü olarak bulunan bir kişinin belirli koşullara bağlı olarak cezasının infaz kurumlarında kalmadan geriye kalan bölümünü topluma karşı faydalı bir şekilde geçirmesine imkan sağlar. Bu süreçte, hükümlü belirli koşulları yerine getirmek ve belirli kurallara uymak zorundadır.
Koşullu salıverme şartlarına ilişkin olarak hükümlü, cezaevi personeli tarafından sürekli olarak takip edilir ve değerlendirilir. Koşullu salıverme süresince tutuklunun cezaevindeki davranışları, eğitim düzeyi, iş bulabilme durumu, sosyal çevresi ve mağduriyet durumu dikkate alınır. Ayrıca, hükümlünün cezaevindeki programlara katılarak cezaevindeki sürecinden faydalanması istenir.
Koşullu salıverme şartlarına ilişkin olarak Türk Ceza Kanunu hükümleri gereği birçok kriter bulunmaktadır. Bunlar arasında;
1. Hükümlünün suç işlediği tarihten sonra geçen süre: Koşullu salıverme için belirlenen süreler, suçun niteliğine ve cezanın süresine göre farklılık gösterir. Örneğin, ağır suçlarda belirlenen süre daha uzun olabilir.
2. İyi bir hüküm ve yaşam: Hükümlü, cezaevinde iyi bir tutum sergilemeli, eğitim ve mesleki gelişime ilişkin programlara katılım sağlamalıdır. Ayrıca, koşullu salıverme sürecinde hükümlünün suç işleme eğiliminde azalma, suçla mücadele etme niyeti gibi hususlar değerlendirilir.
3. Mağduriyetin giderilmesi: Hükümlü, suç işlediği mağdurların talepleri olduğu takdirde, mağdurlara karşı tazminat, özür veya restoratif adalet uygulamaları gibi adımlar atmış olmalıdır.
4. İş ve meslek bulma: Hükümlü, cezaevindeki süreçte meslek edinme veya eğitim alarak, suç işlemeden topluma uyum sağlayabileceğini göstermelidir. Bu nedenle, rehabilitasyon programlarına katılım ve eğitim çalışmaları bu süreçte önemlidir.
5. Sosyal çevre: Hükümlünün, cezaevinden sonra hangi sosyal çevrede bulunacağı da önemlidir. Geçmişte suça yönlendiren faktörlerin ortadan kalkması için hükümlünün sosyal çevresini değiştirmesi veya suçla ilişkili faktörleri azaltması gerekmektedir.
Koşullu salıverme için başvuru süreci, hükümlü tarafından ceza infaz kurumunun yönetimine yapılır. Başvurunun değerlendirilmesi ve karar verme süreci, Adalet Bakanlığı tarafından oluşturulan Komisyonlar tarafından gerçekleştirilir. Komisyon, hükümlü ile bir görüşme yapabilir, cezaevi personelinin raporlarını ve diğer belgeleri gözden geçirir, mağdurların beyanlarına ve kamuoyundaki tepkilere dikkat eder. Bu değerlendirme sonucunda koşullu salıverme kararı verilir ya da reddedilir.
Koşullu salıverme kararı verildiğinde ise hükümlü belirlenen süre boyunca denetime tabi tutulur. Bu denetimi yapan kuruluş, denetimli serbestlik müdürlüğüdür. Hükümlü, denetimli serbestlik müdürlüğünün talimatlarına uyma ve belirli periyotlarda raporlama gibi şartlara uymak zorundadır.
Sonuç olarak, Türk Ceza Kanunu’nda belirlenen koşullar doğrultusunda ve Adalet Bakanlığı tarafından oluşturulan Komisyonlar tarafından yapılacak değerlendirme sonucunda hükümlü, ceza infaz kurumundan koşullu salıverme ile topluma erken salıverilebilir. Ancak bu karar öncelikle suçun niteliği, hükümlünün davranışları ve diğer belirlenen kriterlere göre detaylı bir inceleme sonucunda verilir.