Temel hak ve özgürlükler, her bireyin insan olarak sahip olduğu ve devletin koruma altına alması gereken temel değerlerdir. Bu hak ve özgürlükler, bireylerin özgürce düşünmesi, inanması, ifade etmesi, hareket etmesi, eşitlik, adil yargılanma, mülkiyet, yaşama hakkı gibi konuları içerir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve uluslararası sözleşmeler, temel hak ve özgürlükleri koruma amacı taşır ve bireylere bu hakların güvencesini sağlar.
Uluslararası sözleşmeler, devletlerin birbirleriyle veya uluslararası kuruluşlarla yaptıkları anlaşmalardır. Bu sözleşmeler, devletlerin taahhütlerini belirler ve devletlerin bu taahhütlerini yerine getirmesini sağlar. Temel hak ve özgürlüklerin korunması için uluslararası sözleşmeler oldukça önemli bir role sahiptir. Türkiye de dahil olmak üzere birçok ülke, evrensel nitelik taşıyan temel hak ve özgürlükleri korumak için çeşitli uluslararası sözleşmelere taraf olmuştur.
Türkiye Cumhuriyeti, uluslararası sözleşmelere taraf olarak, vatandaşlarının temel haklarını korumak ve geliştirmek amacıyla çeşitli yasalar çıkarmıştır. Bu sözleşmelerden bazıları şunlardır:
1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS): 1950 yılında Avrupa Konseyi tarafından kabul edilen AİHS, kişisel özgürlükler, demokratik haklar ve adil yargılanma gibi konuları içeren kapsamlı bir sözleşmedir. Türkiye, 1954 yılında AİHS’ye taraf olmuştur. AİHS’nin Türk hukukuna etkisi oldukça büyüktür ve Türk vatandaşlarının temel haklarının korunmasında önemli bir rol oynamaktadır.
2. Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi (UMSS): 1966 yılında Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen UMSS, temel hak ve özgürlükleri düzenleyen bir sözleşmedir. Türkiye, 2003 yılında UMSS’ye taraf olmuştur. Sözleşme, özgürlüklerin sınırları, ifade özgürlüğü, inanç özgürlüğü, adil yargılanma hakkı gibi konuları kapsar.
3. Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi (UEKS): 1966 yılında Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen UEKS, ekonomik, sosyal ve kültürel hakları düzenleyen bir sözleşmedir. Türkiye, 2003 yılında UEKS’ye taraf olmuştur. Sözleşme, iş, sağlık, eğitim gibi konularda temel hak ve özgürlüklerin korunmasını hedeflemektedir.
Bu uluslararası sözleşmeler, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile birlikte temel hak ve özgürlüklerin korunmasını sağlayan bir hukuki çerçeve oluşturur. Türk mahkemeleri, bireylerin temel haklarının ihlal edildiği iddiasıyla başvurdukları durumlarda bu sözleşmeleri dikkate alır ve sözleşmelere uygun kararlar verir. Türkiye’deki bireyler, bu sözleşmelerin sağladığı korumalardan yararlanma hakkına sahiptir.
Ancak, uluslararası sözleşmelerin etkisi tam anlamıyla hayata geçirilmemiş olabilir. Türkiye’de uluslararası sözleşmelere aykırı yasalar veya uygulamalar bulunabilir. Bu durumda, Türk vatandaşları, ulusal mahkemelere başvurarak temel haklarının ihlal edildiğini ileri sürebilir ve doğrudan uluslararası sözleşmelerin doğrultusunda kararlar alınmasını talep edebilir.
Sonuç olarak, temel hak ve özgürlüklerin korunması için uluslararası sözleşmeler oldukça önemlidir. Türkiye, uluslararası sözleşmelere taraf olarak, vatandaşlarının temel haklarının korunmasını sağlamak için çeşitli mekanizmalar oluşturmuştur. Bu sözleşmeler, Türk hukuk sisteminde önemli bir rol oynamakta ve bireylere temel haklarının güvencesini sağlamaktadır.