Temel hak ve özgürlükler, bireylerin toplum içindeki varlıklarını sürdürebilmek için gerekli olan ve-devletin en temel görevlerinden biri olan- bireylerin haklarını koruma göreviyle ilişkilidir. Engelli hakları ise, engelli bireylerin yaşamlarını sürdürürken karşılaştıkları engelleri aşmayı ve toplumun tam ve etkili bir şekilde içinde yer almalarını sağlamayı hedefler. Bu nedenle, temel hak ve özgürlüklerin engelli haklarına etkisi oldukça önemlidir ve bu etkinin güçlendirilmesi için bazı adımlar atılmalıdır.
1. Hukuki Düzenlemeler Yapılmalı: Engellilere yönelik ayrımcılığı ve engellemeleri önlemek, eşitlik ilkesini sağlamak amacıyla hukuki düzenlemeler yapılmalıdır. Türk Hukuk Sistemi içinde engelli haklarını koruyan, engellilerin eşitlik ve adalet başta olmak üzere diğer temel hak ve özgürlüklerini güvence altına alan pek çok yasal düzenleme bulunmaktadır. Engellilerin sahip olduğu hakları düzenleyen en temel hukuki düzenlemeler arasında Anayasamız başta olmak üzere İş Kanunu, Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu, Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Engelli Çalıştırma Yönetmeliği, Türkiye Engelliler Derneği Yönetmeliği ve benzeri düzenlemeler yer almaktadır. Bu düzenlemelerin sürekli olarak gözden geçirilerek güncellenmesi ve engelli haklarını daha da güçlendirmek adına yenilikler yapılması gerekmektedir.
2. Engellilerin Katılımı Sağlanmalı: Engellilerin, kendi yaşamlarını ve haklarını etkileyen kararlara katılımlarının sağlanması temel hak ve özgürlüklerin engelli haklarına etkisini artıracaktır. Bu nedenle, engellilerin siyasi, sosyal ve ekonomik hayatta daha aktif bir rol oynamalarının önündeki engeller kaldırılmalı ve engellilerin temsil edildiği birçok kurum ve mekanizma oluşturulmalıdır. Engellilerin toplumun her düzeyinde yer alabilmesi ve karar verme süreçlerine katılabilmeleri için engelli bireylere yönelik eğitim ve farkındalık çalışmaları düzenlenmelidir.
3. Engelli Dostu Yapılaşma ve Erişilebilirlik: Engellilerin temel hak ve özgürlükleri etkin bir şekilde kullanabilmeleri için çevresel düzenlemeler yapılmalıdır. Engellilerin yaşamlarını sürdürebilmeleri için gerekli olan kamu binaları, ulaşım araçları, eğitim kurumları, sağlık kurumları ve diğer toplum hizmetlerine erişilebilirliğin sağlanması büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle, engelli dostu yapılaşmanın teşvik edilmesi ve mevcut yapıların engelli bireylerin ihtiyaçlarına uygun hale getirilmesi gerekmektedir.
4. Bilinçlendirme ve Eğitim: Engellilik konusundaki farkındalığın ve bilginin artırılması, toplumun engellilere karşı daha duyarlı olmasını sağlayacaktır. Engellilik konusunda toplumda bilinç oluşturacak, ön yargıları kıracak ve olumlu bakış açılarını destekleyecek kampanyalar ve eğitim programları düzenlenmelidir. Özellikle okullarda, engellilik konusuna ilişkin eğitimlerin verilmesi ve engelli bireylerin sosyal hayata katılımını kolaylaştıracak programların geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır.
5. Engelliler İçin Koruyucu Mekanizmaların Oluşturulması: Engeli olan bireylerin haklarının ihlal edilmesini önlemek adına engelliler için koruyucu mekanizmalar oluşturulmalıdır. Engelli bireylerin şikayetlerini iletebilecekleri yerel ve ulusal düzeydeki kuruluşlara başvurabilecekleri bir sistem oluşturulmalıdır. Bu mekanizmaların etkin ve hızlı çalışmasını sağlamak adına gerekli önlemler alınmalı ve engelli bireylerin şikayetlerini kolayca iletebilmeleri için erişilebilir yöntemler sunulmalıdır.
Sonuç olarak, temel hak ve özgürlüklerin engelli haklarına etkisini güçlendirmek için hukuki düzenlemeler yapılmalı, engellilerin katılımı sağlanmalı, engelli dostu yapılaşma ve erişilebilirlik konularına önem verilmeli, bilinçlendirme ve eğitim çalışmaları yapılmakta ve engellilere yönelik koruyucu mekanizmalar oluşturulmalıdır. Bu adımların sürdürülmesi ve geliştirilmesi, engelli bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin güçlendirilmesine katkı sağlayacaktır.