Tasarım hakları, Türk Hukuk Sistemi’nde, estetik özellikleri olan ürünlere uygulanır. Bu haklar, tasarım sahibine ürünün dış görünümü üzerinde hak sahibi olma imkanı sağlar. Tasarım hakkı, ürünün şekli, çizgileri, renkleri, dokuları ve malzemesi gibi unsurları kapsar. Bu sayede, bir ürünün yaratıcısı, diğer kişilerin benzer tasarımları kullanmalarını önleyebilir ve tasarımını koruma altına alabilir.
Tasarım hakları, farklı sektörlerdeki birçok ürüne uygulanabilir. Örneğin, mobilya, moda, otomotiv, elektronik, oyuncak gibi birçok sektörde üretilen ürünler, tasarım haklarına tabi olabilir. Ayrıca, sanatsal eserler, el sanatları ürünleri ve endüstriyel tasarımlar da tasarım hakları kapsamında değerlendirilebilir.
Tasarım haklarına sahip olmak için, öncelikle tasarımın belirli bir özgünlük kriterini sağlaması gerekmektedir. Türk Hukuk Sistemi’nde, bir tasarımın yeni ve benzersiz olması, başvuru sahibinin tasarım hakkına sahip olabilmesi için önem arz etmektedir. Ancak, bu özgünlük kriteri, genellikle farklı yargılama organları tarafından değerlendirilir ve standardı belirli bir takım ölçütlere dayanır.
Tasarım hakkını elde etmek için, başvuruda bulunmak gerekmektedir. Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT), tasarım hakkı başvurularını inceleyen ve bu hakları tescilleyen yetkili kurumdur. Başvurular, elektronik ortamda veya posta ile yapılabilmektedir. Başvuruda, tasarımın çizim veya fotoğrafları ile birlikte başvuru formu ve başvuru ücreti de sunulması gerekmektedir.
Tasarım hakkının sağladığı haklar, tescil tarihinden itibaren geçerli olur ve genellikle beş yıl süreyle koruma sağlar. Bu süre, ikişer yıllık dönemler halinde, toplamda 25 yıla kadar uzatılabilir. Tasarım sahibine, başkalarının tasarımını kopyalamasını ve benzer tasarımlar üretmesini engelleme yetkisi verilir.
Tasarım sahibi, tasarımını izinsiz kullanan kişilere karşı hukuki yollara başvurabilir ve haksız rekabet nedeniyle maddi ve manevi tazminat talep edebilir. Bu kapsamda, hukuki süreç başlatabilir ve tazminat davası açabilir. Ayrıca, tasarım hakkı ihlali sebebiyle ürünlerin piyasaya sürülmesini önlemek için ihtiyati tedbir talebinde de bulunabilir.
Sonuç olarak, tasarım hakları Türk Hukuk Sistemi’nde estetik özellikleri olan çeşitli ürünlere uygulanır. Tasarım sahipleri, tasarımlarını koruma altına almak için tescil başvurusunda bulunabilir ve tasarım hakkıyla birlikte çeşitli haklara sahip olabilir. Bu haklar, tasarımın çalınmasını veya benzer tasarımların üretilmesini engelleyebilir. Tasarım hakkı ihlalleri durumunda ise, hukuki yollara başvurarak zararlarını giderme imkanı bulurlar.