Şirketler hukuku, ticaret hayatında faaliyet gösteren şirketlerin kuruluş, işleyiş, yönetim ve sona erme süreçlerini düzenleyen hukuki düzenlemeler bütünüdür. Şirketler hukukuna ilişkin Türk hukuk sistemi ise şirketlerle ilgili konuları düzenleyen ve ticaret hukuku çerçevesinde yer alan Kanunlar, yönetmelikler ve diğer mevzuatlar tarafından belirlenir.
Şirket, en genel anlamıyla, ortaklar arasında bir hukuki birlikteliğin kurulması ve belirli bir amacı gerçekleştirmek için faaliyette bulunmak üzere bir araya gelmesiyle oluşan bir ticari oluşumdur. Şirketlerin en temel özelliği, ortaklarının sorumluluğunun sınırlı olmasıdır. Bu da şirketlerin riskli ticari faaliyetlerde bulunması ve büyük projeleri gerçekleştirmesi için avantaj sağlar. Türk hukuk sistemi, şirketlerin türlerini, ticaret sicil kayıtlarını, sermaye yapısını ve diğer birçok konuyu düzenleyen çeşitli hükümler içermektedir.
Türk hukuk sisteminde, şirketler genellikle ticaret şirketleri ve kooperatifler olmak üzere iki ana kategori altında sınıflandırılır.
Ticaret şirketleri, ticari amaçları gerçekleştirmek üzere kurulan ve faaliyet gösteren şirketlerdir. Türk hukukunda, en yaygın olarak kullanılan ticaret şirketi türleri anonim şirket (A.Ş.), limited şirket (Ltd.Şti.), komandit şirket (K.Ş.), kolektif şirket ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirkettir.
Anonim Şirket (A.Ş.): En yaygın kullanılan türlerden biridir. Ortaklarının sorumluluğu, yaptıkları sermaye katkısıyla sınırlıdır ve şirketin sermayesi paylara bölünmüştür. Ortaklar, payları oranında kar payı alır ve yönetim, genel kurul tarafından atanan yöneticiler tarafından yürütülür. A.Ş., halka açık veya kapalı olarak kurulabilir.
Limited Şirket (Ltd. Şti.): Küçük ve orta ölçekli işletmeler tarafından tercih edilir. Ünvanın sonunda “Limited Şirketi” veya “Ltd.Şti.” ibaresi bulunur. En önemli özelliği, ortaklarının sorumluluğunun sınırlı olmasıdır. Yönetim, ortaklar veya genel kurul tarafından atanmış yöneticiler tarafından yürütülür.
Komandit Şirket (K.Ş.): En az biri sınırsız sorumlu komandite ortak, diğerleri ise sınırlı sorumlu komandite ortak olan şirkettir. Sınırsız sorumlu ortaklar, şirket borçlarından tam sorumludur. Sınırlı sorumlu ortaklar ise yaptıkları sermaye katkısıyla sorumludur. Yönetim, komandite ortaklar tarafından yürütülür.
Kolektif Şirket: Ortaklarının tamamı, şirkete sınırsız ve koşulsuz bir şekilde sorumludur. Kar paylaşımı, ortakların anlaşmasına bağlıdır. Yönetim, ortaklar tarafından yürütülür.
Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket: Komandit şirket ile anonim şirketi birleştiren bir yapıdır. Sermayesi paylara bölündüğü için anonim şirketten, sınırsız sorumlu ortakların olması nedeniyle komandit şirketten özellikler taşır.
Kooperatifler ise ortakların ekonomik çıkarlarını korumak, ortaklaşa amaçlarını gerçekleştirmek ve hizmet sunmak amacıyla kurulan ve faaliyet gösteren işletmelerdir. Türk hukukunda, esas olarak tarım, sanayi ve ticaret kooperatifleri olmak üzere üç ana türü vardır.
Tarım Kooperatifleri: Tarım üreticilerinin ve tüketici işletmelerin ekonomik faaliyetlerini desteklemek ve korumak için kurulur.
Sanayi Kooperatifleri: Ortaklarının ürettikleri mal ve hizmetleri ortaklaşa pazarlamak ve dağıtmak için kurulan kooperatif türüdür.
Ticaret Kooperatifleri: Ortaklarının ticari ilişkilerini ve ekonomik çıkarlarını ortaklaşa korumak ve desteklemek amacıyla kurulur.
Türk hukukunda diğer şirket türleri arasında iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar ve kamu iktisadi teşebbüsleri de yer almaktadır. Her bir şirket türü için farklı yönetim, kuruluş ve işleyiş kuralları bulunmaktadır. Bu kurallar, şirket ortakları arasında belirlenen anlaşmalar ve Türk Ticaret Kanunu tarafından belirlenen hükümler ile düzenlenir.
Kaynakça:
– Türk Ticaret Kanunu
– Türk Ticaret Sicil Tüzüğü
– Türk Kooperatifler Kanunu
– Türk Anonim Şirketler Kanunu
– Türk Limited Şirketler Kanunu