Miras hukukunda tenkis davası, miras bırakanın hayatta iken yaptığı mülkiyet devirlerinin, mirasçıların hakkını zarara uğratması veya zedelenmesi durumunda açılan bir davadır. Bu dava ile mirasçılar, miras bırakanın hayatta iken yapmış olduğu haksız işlemleri veya hukuka aykırı tasarrufları iptal ettirerek, mirasın paylaşımında yeniden düzenleme yapmayı hedeflerler.
Tenkis davası, Türk Medeni Kanunu’nun 537. ile 564. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu dava, miras bırakanın hayatta iken yapmış olduğu hibe, bağışlama, satış, devir vb. işlemleri nedeniyle mirasın değerinin azaltılmasını veya miras hakkının ortadan kaldırılmasını önlemek amacıyla açılır. Davacı, tenkis davası açarak, miras bırakanın hayatta iken yapmış olduğu bu işlemlerin iptalini talep eder ve mirasın yeniden değerlendirilerek adaletli bir şekilde paylaşılmasını sağlamaya çalışır.
Tenkis davası açma süresi, miras bırakanın ölümünden itibaren 5 (beş) yıldır. Yani, miras bırakan öldükten sonra mirasçılar, bu süre içerisinde tenkis davası açabilirler. Ancak, tenkis davasının hüküm fermanı damga vergisinden muaf tutulan bir işlem olduğunu belirtmek gerekir. Bu nedenle, tenkis davalarının, mirasçıları koruyan bir yasal düzenleme olduğunu söyleyebiliriz.
Tenkis davasının açılabilmesi için öncelikle, davacının mirasçı olması gerekmektedir. Mirasçı olabilmek için Türk Medeni Kanunu’nun 495. maddesine göre kanuni mirasçılar arasında yer almak ve miras bırakanın vefat etmiş olması şarttır. Bunun yanı sıra, miras bırakanın hayatta iken yapmış olduğu mülkiyet devri işlemleri de söz konusu olmalıdır.
Tenkis davasında, davanın açılabilmesi için çeşitli geçerli sebepler bulunmaktadır. Bu sebeplerden en yaygın olanları şunlardır:
1. Miras bırakanın, tenkis hakkını iptal eden oranda bir miras bırakması: Miras bırakan, hibe, bağışlama vb. yoluyla miras hakkını önemli oranda azaltırsa, mirasçılar tenkis davası açabilirler.
2. Vasiyetname hükümlerine aykırı işlemler: Miras bırakanın vasiyetnamesinde belirlediği paylaşım düzenine aykırı bir şekilde mülkiyet devirlerinde bulunması durumunda tenkis davası açılabilir.
3. Vasiyetnamenin iptali durumu: Miras bırakanın vasiyetname düzenlerken hile veya tehdit altında olduğunun veya akıl hastası olduğunun tespit edilmesi halinde açılabilir.
4. Mirasçılara karşı haksız işlemler: Miras bırakanın, mirasçıları kandırarak veya zorlayarak mülkiyet devirleri yaptığı durumda tenkis davası açılabilir.
Dava açılırken, miras bırakanın hayatta iken yapılan mülkiyet devri işlemleri detaylı bir şekilde kanıtlanmalıdır. Bunun için, resmi tapu kayıtları, banka dekontları, sözleşmeler, şahit ifadeleri vb. deliller sunulmalıdır. Ayrıca, mirasçıların miras bırakanla olan ilişkisi, davranışları, yapılan işlemlerin hukuka uygunluğu gibi konular da davanın sonucunu etkileyen faktörlerdir.
Sonuç olarak, tenkis davası, miras bırakanın hayatta iken yaptığı haksız işlemler ve hukuka aykırı tasarruflar nedeniyle mirasçıların hakkını korumak için açılan bir davadır. Davanın açılabilmesi için belirli süre ve şartlar vardır. Kanıtlanması gereken sebepler bulunur. Detaylı bir inceleme ve raporlama gerektiren bu dava, mirasın adil bir şekilde paylaşılması amacıyla önemli bir hukuki yol sunar.