Milletlerarası anlaşmalar, Türk hukuk sistemi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Türkiye, uluslararası ilişkilerde aktif bir rol üstlenen bir ülke olarak birçok milletlerarası anlaşmaya taraf olmuştur. Bu anlaşmalar, Türk hukukuna derin şekilde girmekte ve iç hukuktaki hukuki düzenlemelerin bir parçası haline gelmektedir.
Milletlerarası anlaşmaların Türk hukuk sistemi içinde yeri, Anayasa’nın 90. maddesiyle düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, Türkiye Cumhuriyeti taraf olduğu milletlerarası anlaşmalarda hükümleri iç hukuktan önde tutar. Yani, milletlerarası anlaşmaların Türk hukukunda doğrudan uygulanabilmesi için iç hukukla çelişmemesi şarttır. Bu maddeye dayanarak, milletlerarası anlaşmalar Türk mahkemeleri tarafından doğrudan uygulanmaktadır.
Milletlerarası anlaşmaların Türk hukuk sistemi içindeki yeri sadece mahkemelerin doğrudan uygulaması ile sınırlı kalmamaktadır. Anlaşmaların iç hukuktaki yerini daha geniş kapsamlı olarak açıklamak gerekirse şunları söyleyebiliriz:
1. Hükümetlerin Uygulama Yetkisi: Milletlerarası anlaşmalar, Türk hükümeti tarafından imzalanarak kabul edilir. Bu anlaşmalardaki hükümler, hükümetin ulusal politikalarını belirlerken dikkate alınır ve hükümetin uygun gördüğü şekilde uygulanır.
2. Yasama Organının Rolü: Türk parlamentosu, milletlerarası anlaşmaları onaylama yetkisine sahiptir. Parlamento, anlaşmaları iç hukuka uygun bir şekilde uygulayabilmek için gerekli yasal düzenlemeleri yapar veya mevcut yasaları değiştirir.
3. Yargı Organının Rolü: Türk mahkemeleri milletlerarası anlaşmaları doğrudan uygulayabilir. Milletlerarası anlaşmalar, Türk hukukundan önce gelir ve mahkemeler, iç hukuka aykırı hükümler içeren yasaları uygulamamak zorundadır.
4. Yüksek Mahkemelerin Rolü: Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay gibi yüksek mahkemeler, milletlerarası anlaşmaların Türk hukukunda uygulanmasını gözlemlemekle sorumludur. Bu mahkemeler, anayasa ve içtihatlarıyla anlaşmaların yorumlanmasında yol gösterici olabilir.
Milletlerarası anlaşmaların Türk hukuk sistemi içindeki yeri, ayrıca Türk hukukunun evrensel hukuk ilkeleriyle uyumlu olmasını sağlar. Anlaşmalardaki insan hakları, çevre koruma, ticari ilişkiler, yatırımlar gibi konular, Türk hukukunda da önemli bir rol oynar. Bu da Türkiye’nin uluslararası topluluk içindeki yerine ve saygınlığına katkıda bulunur.
Ancak, milletlerarası anlaşmaların iç hukukta uygulanabilmesi için bunların iç hukuka uygun bir biçimde kabul edilmesi gerekmektedir. Türkiye, anlaşmaları iç hukuka geçirecek yasal düzenlemeleri yapmadıkça veya anlaşmayı kendi anayasası ile çeliştiği düşünülerek iptal ederse, anlaşmanın Türk hukuk sistemi içinde bir etkisi olmayacaktır.
Sonuç olarak, milletlerarası anlaşmalar, Türk hukuk sistemi içinde önemli bir yere sahiptir. Anayasa’nın 90. maddesiyle desteklenen bu anlaşmalar, Türk hukukunun bir parçası haline gelir ve doğrudan veya dolaylı olarak uygulanır. Bu da Türk hukukunun uluslararası standartlara uygunluğunu ve Türkiye’nin uluslararası ilişkilerdeki pozisyonunu güçlendirir.