İdari işlemler, kamu kurum ve kuruluşları tarafından gerçekleştirilen, vatandaşların hak ve özgürlüklerini düzenleyen ve kamu düzenini sağlayan işlemlerdir. Bu işlemler, vatandaşların haklarını korumak, kamu düzenini sağlamak ve devletin temel görevlerini yerine getirmek amacıyla yapılır. İdari işlemlerin denetimi, yetki ve şekil yönünden gerçekleştirilir.

Yetki denetimi, bir kamu kurumunun hangi konularda ve nasıl işlem yapabileceğini belirleyen yetki sahibi normlara uygunluğunu kontrol etme işlemidir. Bu denetim, hangi hukuki normlar gereğince işlem yapılması gerektiğinin belirlenmesini ve işlemi gerçekleştiren kişinin bu yetkiye sahip olup olmadığının incelenmesini kapsar. Yetki denetimi, hukuk devleti ilkelerine ve anayasal düzenlemelere uygunluk açısından büyük önem taşır. Eğer bir kamu görevlisi, kendisine verilen yetkiyi aşar veya kendisine verilen yetkileri kötüye kullanırsa, bu durum yetki denetimi içerisinde değerlendirilir. Ayrıca bir kamu kurumunun, hukuki normlar gereğince yapması gereken bir işlemi gerçekleştirmediği durumlarda da yetki denetimi söz konusu olabilir.

Şekil denetimi ise, idari işlemlerin usulüne uygun bir şekilde yapılıp yapılmadığının incelenmesidir. İdari işlemler, belirli usul kurallarına göre gerçekleştirilir ve bu kurallara uygun olarak yapılması gerekmektedir. Şekil denetimi, işlemin nasıl yapıldığını ve işlem sürecinde hangi aşamaların izlendiğini değerlendirir. Örneğin, işlemi gerçekleştiren kişinin makul bir süre içerisinde karar verebilmesi, başvurunun alınması ve değerlendirilmesi gibi aşamalar şekil denetimi içerisinde değerlendirilir. Şekil denetimi, işlemin adil ve şeffaf bir süreçte gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini ortaya koymak açısından büyük önem taşır.

İdari işlemlerin yetki ve şekil yönünden denetimi, yargı organları ve idari merciler tarafından gerçekleştirilir. Vatandaşlar, idari işlemle ilgili olarak itirazda bulunabilir ve işlemin yetki veya şekil yönünden hatalı olduğunu iddia edebilir. İtiraz, yönetmeliğe veya ilgili kanuna göre yapılır ve bu süreçte hukuki prosedürlere uyulması önemlidir. İtiraz sonucunda, idari birim işlemi yeniden inceleyebilir ve gerekli düzeltmeleri yapabilir. Eğer vatandaş, idari birimin kararından memnun değilse, yargı yoluna başvurabilir ve idari işlemin yargı denetimine tabi tutulmasını talep edebilir.

Sonuç olarak, idari işlemlerin yetki ve şekil yönünden denetimi, idarenin yetki kullanımında ve işlem sürecinde hukuki normlara ve usul kurallarına uygun bir şekilde hareket etmesini sağlamak için önemlidir. Vatandaşların haklarının korunması ve hukuk devleti ilkelerinin yerine getirilmesi için bu denetim mekanizmalarının etkin bir şekilde çalışması gerekmektedir.