İdari işlemler, kamu otoritesi tarafından yönetim işlerinin yürütülmesi sürecinde gerçekleştirilen işlemlerdir. Genellikle kamu kurum ve kuruluşlarının, vatandaşlara veya diğer tüzel kişilere yönelik olarak gerçekleştirilen bu işlemlerde, yetkili merci tarafından belirli bir amaç doğrultusunda hukuki sonuçlar ortaya çıkarılmaktadır.

İdari işlemlerde gözetim ve denetim yetkisi ise, yürütülen bu işlemlerin hukuka uygun olup olmamasını kontrol eden ve kanunsuzluğu belirlediğinde müdahale eden bir güçtür. İdari işlemlerin hukuka uygunluğunun denetlenmesi, hukuk devleti ilkesinin gereğidir ve vatandaşların haklarının korunması, adil bir yönetimin sağlanması ve idarenin keyfi tutumlardan kaçınması için önemlidir.

Gözetim ve denetim yetkisine sahip olan kişi veya kurumlar ise, genellikle idari yargı makamlarıdır. Türkiye’de idari yargı, idari davaların çözümünde görevli olan bir yargı koludur. Anayasa Mahkemesi, Danıştay, Bölge İdare Mahkemeleri ve İdare Mahkemeleri gibi farklı hukuki merciler, idari işlemlerin denetimini ve gözetimini yapmaktadır.

Bu merciler, idari işlemle ilgili olarak şu görevleri yerine getirirler:

1. Hukuka Uygunluk Kontrolü: Gözetim ve denetim yetkisine sahip olan idari yargı mercileri, idari işlemlerin hukuka uygun olup olmadığını kontrol ederler. İdari işlemler, Anayasa’ya, yasalara, kanun hükmünde kararnamelere ve diğer normlara uygun olarak yapılmalıdır. Gözetim ve denetim mercileri, işlemin bu hukuki normlarla uyumunu kontrol ederler.

2. Usul ve Yöntem Kontrolü: İdari işlemlerin hukuka uygun olmasının yanında, işlemler aynı zamanda usul ve yöntem açısından da uygun olmalıdır. Gözetim ve denetim yetkisine sahip merciler, idari işlemlerin, işlem yapma yetkisine sahip kişi veya kurum tarafından yetki sınırları içinde ve ilgili usul ve yöntemlere uygun olarak yapılıp yapılmadığını denetler.

3. Kanunsuzluk Tespiti ve İptali: Gözetim ve denetim yetkisi, idari işlemlerin hatalı veya kanunsuz olduğunun belirlenmesi durumunda müdahale eder. Bu yetkiye sahip merciler, idari işlemlerin kanunsuz olduğu tespit edildiğinde iptal etme yetkisine sahiptir. İptal kararıyla, işlemin hükümsüz hale getirilmesi sağlanır ve mağduriyetlerin önüne geçilir.

4. Yürütmenin Durdurulması: Gözetim ve denetim yetkisine sahip olan merciler, idari işlemlerin hukuka uygun olmadığını tespit ettiğinde işlemi durdurma yetkisine de sahiptir. Yürütmenin durdurulması kararı ile işlemlerin uygulanması durdurulur ve işlemden doğacak potansiyel zararların önüne geçilir.

Gözetim ve denetim yetkisinin amacı, idari işlemlerin hukuka uygun ve adil bir şekilde yapılmasını sağlamaktır. Böylece vatandaşların ve diğer tüzel kişilerin haklarının korunması, kamu otoritesinin keyfi veya hatalı eylemlerine karşı bir güvence sağlanmış olur.

Sonuç olarak, gözetim ve denetim yetkisi, idari işlemlerin hukuka uygunluğunun kontrol edilmesini ve kanunsuzluk durumunda müdahale edilmesini sağlayan bir güçtür. Türk hukuk sistemi içerisinde idari yargı mercileri tarafından yerine getirilen bu görev, adil bir yönetimin sağlanması ve vatandaşların haklarının korunması için büyük bir öneme sahiptir.