İdari işlem, devlet organları veya kamu tüzelkişileri tarafından, kamu hukukuna dayalı olarak gerçekleştirilen tüm faaliyetlerdir. İdari işlemler, kişilere birtakım haklar ve yükümlülükler getirebileceği gibi bazen de hak ihlallerine yol açabilir. Bu nedenle, idari işlemlerde yargı denetimi önemli bir rol oynar. Türk hukuk sistemi, idari işlemlerin yargı denetimini belirli bir süreçle gerçekleştirmektedir.

İdari işlemlerin yargı denetimi, idari yargı organları tarafından yapılmaktadır. Türkiye’de idari yargı organları, İdari Yargı Mahkemeleri ve Danıştay’dır. İdari işlemlerin hukuka uygunluğunu denetlemek için, idari yargı organlarına başvurulması gerekmektedir.

İdari yargı, genellikle iki aşamalı bir sistem olarak işler. İlk olarak, idari işleme itiraz edilen idari organa başvurulur. Bu aşama, idari itiraz olarak adlandırılır. İdari itiraz, idarenin ilgili birimine başvurarak yapılır ve itirazın nedeni, gerekçesiyle birlikte belirtilir. İdari itiraz sonucunda, idare, işlemin yargı denetimine tabi tutulup tutulmayacağına karar verir. İdari itirazın reddedilmesi halinde veya idari organın belirli bir süre içinde cevap vermemesi durumunda, idareye karşı dava açma hakkı doğar.

İkinci aşama ise idari yargıya başvuru aşamasıdır. İdari iç hukuk yolları tükenmişse veya süresi içinde sonuç alınamamışsa, yani idari yargıya başvurulması gerekiyorsa, dava, görevli idari yargı mercii olan İdari Yargı Mahkemelerine açılır. Bu mahkemeler, idari işlemin hukuka uygunluğunu ve yasaya aykırılıklarını denetler. Eğer dava, İdari Yargı Mahkemeleri tarafından kabul görürse, mahkeme tarafından dosyanın incelenmesi, tarafların dinlenmesi, delillerin değerlendirilmesi gibi bir dava süreci başlar. Sonuçta mahkeme, idari işlemi kaldırabilir, iptal edebilir, hukuka aykırı kısımlarını düzeltebilir veya işlemi hukuka uygun bularak reddedebilir.

İdari yargı aşamasının sonucunda da tarafların memnun olmadığı durumlarda, temyiz yolu açıktır. Temyiz, Danıştay tarafından yapılan bir incelemedir ve yargı sürecinde son derece önemli bir aşamadır. Eğer İdari Yargı Mahkemesi kararını vermişse, kararın bir üst mahkeme olan Danıştay’a temyize gönderilmesi mümkündür. Danıştay, temyiz başvurusunu inceleyerek, hukuka uygunluk açısından bir karar verir. Danıştay’ın kararı, kesin ve nihai bir karardır ve bu aşamada itiraz edilemez.

İdari işlemlerin yargı denetimi süreci, idarenin işlemlerinde keyfilik ve hukuka aykırılığın önüne geçmeyi amaçlar. Bu sayede vatandaşların hukuksal haklarının korunması sağlanır. Türk hukuk sisteminde idari işlemlerle ilgili yargı denetimi, şeffaflığı ve hukuka uygunluğu güvence altına almak amacıyla önemli bir adımdır.