Devletler arası ilişkilerde nükleer silahların yayılmasını önleme ilkesi oldukça önemlidir ve uluslararası hukuk sistemleri tarafından düzenlenmektedir. Nükleer silahların yayılmasını önleme ilkesi, dünyada nükleer silahlara sahip olan devletlerin bu silahları yaymamasını ve diğer devletlere transfer etmemesini hedefler. Bu ilke, dünya üzerindeki nükleer silah sayısını azaltmayı ve nükleer silahların kontrol altında tutulmasını temin etmeyi amaçlar. Ayrıca, bu ilke ile nükleer silah sahibi olan devletlerin diğer devletler üzerinde baskı kurmasının ve güç dengesini tehdit etmesinin engellenmesi hedeflenir.
Nükleer silahların yayılmasını önleme ilkesinin uygulanması için farklı mekanizmalar bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:
1. Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması (NPT): NPT, 1968 yılında imzalanan ve nükleer silahlara sahip olan devletlerin bu silahları yaymamasını ve diğer devletlere transfer etmemesini hedefleyen bir anlaşmadır. NPT’ye taraf olan devletler, uluslararası denetimlere tabi tutulur ve bu anlaşmaya uyulmadığı takdirde uluslararası yaptırımlarla karşılaşabilir.
2. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA): IAEA, nükleer enerji ve nükleer teknolojinin barışçıl amaçlarla kullanılmasını teşvik etmek ve nükleer silahların yayılmasını engellemek amacıyla kurulmuş bir kuruluştur. IAEA, nükleer faaliyetlerin denetlenmesi ve devletlerin nükleer silah yapma kapasitelerinin engellenmesi için uluslararası denetimleri gerçekleştirir. IAEA, nükleer silah yayılmasının önlenmesi amacıyla devletlerle işbirliği yapar ve riskli bölgelerde bulunan nükleer tesislerin kontrol altında tutulmasını sağlar.
3. Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Regülasyonları: Nükleer enerji ve nükleer teknoloji transferleri, uluslararası hukuk tarafından düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler, nükleer malzemelerin ve teknolojilerin kontrol altında tutulmasını ve sadece barışçıl amaçlarla kullanılmasını sağlamayı hedefler. Yaptırımlar ve uluslararası denetimlerle bu düzenlemelerin izlenmesi ve uygulanması sağlanır.
Nükleer silahların yayılmasını önleme ilkesinin uygulanması sürecinde Türkiye’nin ise çeşitli taahhütleri vardır. Türkiye, NPT’ye taraf bir ülke olarak nükleer silah yaymama ilkesini kabul etmiştir. Ayrıca, Türkiye IAEA ile işbirliği yapmakta ve nükleer silahlarla ilgili teknolojilerin kontrol altında tutulmasına yardımcı olmaktadır. Türkiye’nin nükleer enerji alanında çalışmaları da IAEA tarafından denetlenmektedir.
Sonuç olarak, devletler arası ilişkilerde nükleer silahların yayılmasını önleme ilkesinin uygulanması uluslararası hukuk sistemleri tarafından düzenlenmektedir. NPT, IAEA ve nükleer silahların yayılmasını önleme regülasyonları gibi mekanizmalar ile bu ilkenin izlenmesi ve uygulanması sağlanmaktadır. Türkiye gibi ülkeler ise bu mekanizmalara bağlı olarak uluslararası denetimlere tabi tutulmaktadır.