Devletler arası ilişkilerde kimyasal silahların kullanımının denetimi oldukça ciddi bir konudur ve uluslararası hukuk çerçevesinde düzenlenmiştir. Bu denetim, kimyasal silahların kullanımının engellenmesini ve kontrol altında tutulmasını amaçlamaktadır. Türkiye, bu alanda uluslararası anlaşmalara taraf olmuş bir ülke olarak, kimyasal silahların yasaklanması ve kontrolüne ilişkin çeşitli yükümlülükler üstlenmiştir.

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra kimyasal silahların kullanımının yol açtığı travmanın etkisiyle, 1925 yılında çıkarılan Cenevre Protokolü ile kimyasal silahların kullanımı yasaklanmıştır. Bu protokol, kimyasal silahların kullanımının yasak olduğunu belirtirken, araştırma, üretim, depolama ve stoklama gibi konuları düzenlememektedir. Kimyasal Silahlar Sözleşmesi (Chemical Weapons Convention/CWC) ise 1993 yılında imzaya açılmış ve 1997 yılında yürürlüğe girmiştir. Türkiye, 1997 yılında bu sözleşmeyi imzalayarak taraf olmuştur.

Kimyasal Silahlar Sözleşmesi, kimyasal silahların tamamen yasaklanmasını hedeflemekte ve üye devletlere çeşitli yükümlülükler getirmektedir. Sözleşmenin amacı, kimyasal silahların üretiminden, stoklanmasından, kullanılmasından ve transferinden kaçınmak olarak belirtilmiştir. Sözleşme, tarafların kimyasal silahları kontrol altında tutmak için yerine getirmeleri gereken bir dizi önlemi belirler.

Kimyasal Silahlar Sözleşmesi’nin uygulanmasını denetlemek üzere oluşturulan uluslararası bir kuruluş olan Kimyasal Silahlar Örgütü (OPCW), sözleşme tarafı üye devletler arasında işbirliği ve bilgi paylaşımı sağlamaktadır. OPCW, kimyasal silahların imhası, bilgi toplama ve analiz gibi faaliyetleriyle kimyasal silahların kullanımının engellenmesi ve kontrol altında tutulması amacına yönelik çalışmalar yürütmektedir.

Türkiye, Kimyasal Silahlar Sözleşmesi’ne taraf olmasıyla birlikte bu sözleşmeye uygun olarak çeşitli önlemler almaktadır. Türkiye’nin kimyasal silahların kullanımının denetimi ve kontrolü konusundaki yükümlülükleri şunları içerir:

1. Kimyasal Silahların Yasaklanması: Türkiye, Kimyasal Silahlar Sözleşmesi doğrultusunda kimyasal silahların üretimi, kullanımı, edinimi, stoklanması ve transferini yasaklamıştır.

2. Kimyasal Silah Stoklarının İmhası: Türkiye, sözleşme gereği sahip olduğu kimyasal silah stoklarını imha etmekle yükümlüdür. Bu kapsamda, Türkiye, Kimyasal Silahların Bertarafı Konvansiyonu’na taraf olmuş ve kimyasal silahların imhası için gerekli önlemleri almaktadır.

3. İzleme ve Bildirim Yükümlülükleri: Türkiye, OPCW’ye düzenli olarak kimyasal silahlarla ilgili bilgiler sunmak, stoklarını bildirmek, endüstriyel tesislerini bildirmek ve denetimlere izin vermek gibi izleme ve bildirim yükümlülüklerini yerine getirmektedir.

4. Ulusal Yasal Düzenlemeler: Türkiye, kimyasal silahların üretimi, kullanımı ve ticareti gibi konuları düzenleyen ulusal yasal düzenlemeleri yapmıştır. Bu düzenlemeler, Kimyasal Silahlar Sözleşmesi’ndeki yükümlülüklerin yerine getirilmesini sağlamaktadır.

Kimyasal Silahlar Sözleşmesi’ne uyulmasının denetimi ve ihlallerin raporlanması konusunda önemli bir rol oynayan OPCW, üye ülkelerden gelen istihbarat ve raporlar doğrultusunda soruşturma ve değerlendirme yapmaktadır. Ayrıca, taraflar arasında bilgi paylaşımı, teknik destek ve eğitim gibi işbirliği faaliyetlerini de sağlamaktadır.

Sonuç olarak, devletler arası ilişkilerde kimyasal silahların kullanımının denetimi, uluslararası hukuk çerçevesinde düzenlenmektedir. Türkiye, Kimyasal Silahlar Sözleşmesi’ne taraf olarak kimyasal silahların yasaklanması, kontrol altında tutulması ve imhası gibi yükümlülükleri yerine getirmektedir. Kimyasal Silahlar Örgütü de bu sürecin denetimi ve işbirliği sağlanması konusunda önemli bir rol oynamaktadır.