Deniz ticaret hukuku, deniz kazaları, gemi çarpışmaları, geminin batması gibi denizcilikle ilgili olaylarda soruşturma ve davaların nasıl yürütüldüğünü düzenleyen hukuki bir alandır. Deniz kazalarının soruşturulması, uluslararası ve ulusal düzenlemelere tabidir ve genellikle Deniz Ticaret Kanunu ve Denizcilik İhtisas Mahkemeleri Kanunu’nda yer alan mevzuat hükümleri uyarınca gerçekleştirilir. Bu süreçte, gemi sahipleri, kaptanlar, mürettebat üyeleri ve gemilere zarar veren veya zarar gören diğer tarafların haklarını koruma amacı güdülür.
Deniz kazalarının soruşturma süreci, genellikle Denizcilik İhtisas Mahkemeleri eliyle yürütülür. Bu mahkemeler, deniz kazaları ve diğer deniz ticaretiyle ilgili davaları incelemek ve karara bağlamak üzere özel olarak kurulmuştur. İstanbul, İzmir, Mersin gibi büyük liman kentlerinde yer alan bu mahkemeler, deniz kazalarını soruşturmak için yetkilendirilmiş mercilerdir.
Deniz kazalarının soruşturulması, genellikle aşağıdaki adımları içeren bir süreci izler:
1. Kazanın Bildirilmesi: Deniz kazası durumunda, kaza hemen yetkili mercilere bildirilmelidir. Bildirim, kazaya karışan gemi kaptanı veya sahibi tarafından veya kaza durumunu gören diğer taraflar tarafından yapılabilir. Kazanın resmi olarak bildirilmesi, soruşturma sürecinin başlatılmasına yol açar.
2. Soruşturma Heyeti: Deniz kazalarının soruşturmasında, genellikle bir soruşturma heyeti oluşturulur. Bu heyet, deniz hukuku uzmanlarından ve denizcilik sektöründen uzmanlardan oluşur. Soruşturma heyeti, adil ve tarafsız bir şekilde deniz kazasını araştırarak, kazanın sebeplerini, sorumluları ve diğer ilgili faktörleri belirlemekle görevlidir.
3. İnceleme ve Kanıt Toplama: Soruşturma heyeti, kazayla ilgili olarak tüm ilgili kanıtları toplar ve inceler. Bu kanıtlar arasında gemi seyir defteri, radar görüntüleri, görgü tanıklarının ifadeleri, kurtarma raporları, güvenlik kayıtları ve diğer teknik belgeler yer alabilir. Ayrıca, kazaya karışan geminin teknik durumu, kaptanın denizcilik yetkinliği, hava ve deniz koşulları gibi faktörler de incelenir.
4. Şüpheli/Şüphelilerin Tespit Edilmesi: Soruşturma heyeti, deniz kazasında kusurlu olan veya suçlu olduğu düşünülen şahısları tespit etmeye çalışır. Bu aşamada kaza sonucunda meydana gelen zararlardan dolayı bir veya birden fazla kişi suçlanabilir. Kusurlu veya suçlu olarak nitelenen kişiler, soruşturma sürecinde ifade verme hakkına sahiptir.
5. Rapor Hazırlama: Soruşturma heyeti, topladığı kanıtlara dayanarak bir rapor hazırlar. Bu rapor, kazanın nedenlerini, sorumlularını ve benzeri detayları belirtir. Rapor, çoğunlukla şüpheli/şüphelileri belirleyen, suçlamaları içeren ve uygun yaptırımlar öneren bir sonuç bölümüne sahiptir.
6. Dava Süreci: Soruşturma sonrasında elde edilen rapor, başlatılan dava süreci için delil niteliği taşır. Mahkemeler, raporu ve diğer ilgili belgeleri inceleyerek bir karar verirler. Bu karar, suçlu bulunan kişilere ceza ve tazminat yaptırımları uygulaması açısından önem taşır.
Deniz kazalarının soruşturulması süreci, karmaşık ve uzmanlık gerektiren bir alandır. Bu nedenle, deniz kazaları durumunda biraz daha derinlemesine bir çalışmaya ihtiyaç duyulabilir ve bir deniz hukuku uzmanına başvurmak tavsiye edilir. Bu uzmanlar, deniz kazaları konusunda hukuki danışmanlık sağlayarak, mağdurlar veya kazaya karışan tarafların haklarını korumaya yardımcı olabilirler.