Deniz Ticaret Hukuku kapsamında, deniz kazaları sonucu meydana gelen çevre kirliliğinin önlenmesi ve bu kirlilikten kaynaklanan zararların tazmin edilmesi özel öneme sahiptir. Çünkü denizlerin korunması, sürdürülebilir bir denizcilik sektörünün ve ekosistemin devamı için hayati bir önem taşır. Bu nedenle, deniz kazaları sonucu ortaya çıkan çevre kirliliğini önlemeye yönelik mekanizmaların etkili bir şekilde uygulanması gerekmektedir.
Deniz kazalarından kaynaklanan çevre kirliliğini önlemek ve tazminatlarını düzenlemek için birkaç uluslararası sözleşme ve milli kanunlar mevcuttur. Bu sözleşmeler ve kanunlar, kaza sonucu ortaya çıkan çevresel zararların maliyetinin tazmin edilmesini ve benzer olayların tekrarlanmasını önlemeyi amaçlamaktadır.
Birincil önleyici tedbirler arasında, deniz kazalarının önlenmesi için gemi ve mürettebatın güvenliğini artırmaya yönelik düzenlemeler bulunmaktadır. Bu düzenlemeler çerçevesinde gemilerin teknik standartlarının belirlenmesi, deniz trafiğine yönelik kuralların oluşturulması, gemi işletmeciliği ve denizcilik personelinin eğitimi gibi konular düzenlenmiştir. Ayrıca, deniz kazalarında en önemli faktörlerden biri olan insan hatalarını minimize etmek amacıyla mürettebat eğitimine ve denetim mekanizmalarına büyük önem verilmektedir.
Deniz kazaları sonucu çevre kirliliği vakalarında meydana gelen zararların tazmini ise önemli bir husustur. Bu tazminatlar, hem ulusal hem de uluslararası mevzuatlar tarafından düzenlenen bir dizi sistem üzerinden sağlanır. Deniz kirliliği nedeniyle tazminat ödemeleri, gemi sahipleri, sigorta şirketleri, armatörler ve denizcilik işletmeleri gibi taraflar üzerinde yükümlülük oluşturur.
Uluslararası anlamda deniz kazalarından kaynaklanan çevresel zararların tazmini için en önemli sözleşmelerden biri, 1992 tarihli Deniz Kirliliğine Karşı Uluslararası Sivil Sorumluluk ve Tazmin Sistemi (CLC) sözleşmesidir. Bu sözleşme, deniz kazalarının neden olduğu petrol kirliliği vakalarında zarar gören tarafların tazminini düzenlemektedir. CLC’ye taraf olan ülkeler, gemi sahiplerine ve armatörlere, ilgili deniz kazasının neden olduğu kirlilikten kaynaklanan zararları tazmin etme yükümlülüğü getirir.
Türk hukuk sistemi ise CLC’nin yanı sıra, Hardalara, Hidrokarbonlara ve Diğer Zararlı Maddelere Karşı Cezai ve İdari Hükümler içeren bir dizi ulusal kanun ve yönetmelikle deniz kirliliğine karşı önlemler almıştır. Bu kanunlar, deniz kirliliğine karşı alınması gereken önlemleri ve uygulanacak cezai ve idari yaptırımları düzenlemekte ve deniz kazalarından kaynaklanan çevresel zararların tazmini için mekanizmaları belirlemektedir.
Türk hukuku çerçevesinde deniz kazaları sonucu meydana gelen çevre kirliliği önlemeye yönelik olarak alınan önlemler arasında, denizcilerin eğitimi, deniz taşımacılığına yönelik düzenlemeler, deniz trafiğinin takibi ve kontrolü, çevre etki değerlendirmesi, denizdeki kaza durumlarında acil müdahale protokollerinin oluşturulması ve deniz kirliliği risklerine karşı sigorta sistemlerinin uygulanması yer almaktadır.
Öte yandan, deniz kirliliğinden kaynaklanan zararların tazmini için Türk hukuku çerçevesinde çeşitli mekanizmalar bulunmaktadır. Bu mekanizmalar arasında zarar gören kişilerin dava hakları, ulusal ve uluslararası tazminat fonları, sigorta şirketleri ve denizcilik işletmelerinin kendilerini korumak için kullandıkları ticari sigorta poliçeleri sayılabilir.
Sonuç olarak, deniz ticaret hukuku çerçevesinde deniz kazalarının önlenmesi ve çevre kirliliğinin azaltılması için bir dizi düzenleme ve mekanizma bulunmaktadır. Deniz kazaları sonucu ortaya çıkan çevresel zararların tazmini için uluslararası ve ulusal düzeyde yasal prosedürler yürürlüğe konmuştur. Bu düzenlemeler ve mekanizmalar, deniz kirliliği vakalarının etkin bir şekilde önlenmesini sağlamakta ve zarar gören tarafların tazmin edilmesini amaçlamaktadır.