Deniz ticaret hukuku, denizlerde meydana gelen kazalar ve bu kazalar sonucunda ortaya çıkan çevre kirliliği durumlarında tazminatın nasıl hesaplandığını düzenleyen bir hukuk dalıdır. Bu alanda tazminat hesaplaması, zararın miktarını belirlemek ve tazminatın adaletli bir şekilde ödenmesini sağlamak amacıyla yapılır. Türkiye’de ise deniz ticaret hukuku ile ilgili hususlar Türk Ticaret Kanunu ve Türk Deniz Ticareti Kanunu’nda düzenlenmektedir.
Deniz kazaları sonucunda çevre kirliliğiyle karşılaşıldığında, tazminat talep etmek isteyen kişilerin veya kurumların belirli adımları takip etmesi gerekmektedir. Bunun için öncelikle, kazaya neden olan tarafların kimlikleri tespit edilmeli ve zarar görenin ispat etmesi gereken bazı unsurlar mevcuttur. Bu unsurlar şunlardır:
1. Sorumluluğun Kabul Edilmesi: Tazminat talebinde bulunacak kişi veya kurumun, kazadan doğan zararın diğer tarafça kabul edilmesini ya da mahkeme kararıyla bu sorumluluğun tespitini sağlaması gerekmektedir.
2. Zararın Kanıtlanması: Kazadan kaynaklanan çevre kirliliğinin doğrudan sonucu olan zararların varlığı ve miktarının kanıtlanması gerekmektedir. Bu, çevre kirliliğinin doğal kaynakların zarar görmesi, balık ve diğer su ürünlerinin ölümü, deniz ekosisteminin tahrip olması gibi sonuçları içerir. Zararın miktarının tespiti, detaylı bir zarar analizi yapılmasını gerektirir.
3. Kusurun Kanıtlanması: Kazaya neden olan tarafların kusurlu olduğunun kanıtlanması gerekmektedir. Kusur, genelde dikkatsizlik, ihmal veya yetersiz bakım gibi durumlardan kaynaklanır. Kusurun derecesi, tazminatın miktarını etkileyebilir.
4. Hareketin Yasal Olması: Tazminat talebinde bulunacak kişinin, zararın meydana gelmesine neden olan tarafların yasal bir faaliyette bulunmalarını kanıtlaması gerekmektedir. Yasal olmayan bir faaliyet sonucu ortaya çıkan kirlilik durumlarında, tazminat talepleri geçerli kabul edilmeyebilir.
Deniz ticaret hukuku çerçevesinde tazminat hesaplaması yapılırken, ortaya çıkan zararın miktarı ve niteliği dikkate alınır. Hesaplama sürecinde şu unsurlar göz önüne alınır:
1. Temizleme ve Kurtarma Giderleri: Deniz kazası sonucu meydana gelen çevre kirliliğinin temizlenmesi ve zararın en aza indirgenmesi için yapılan giderler bu kalem altında değerlendirilir. Bu giderler genellikle büyük bir maliyet gerektirir ve tazminat miktarının önemli bir bölümünü oluşturabilir.
2. Ekonomik Zararlar: Deniz ekosisteminin tahrip olması veya denizden geçimini sağlayan kişilerin zarar görmesi durumunda, bu kişilerin ekonomik zararları da tazminat hesaplamasında dikkate alınır. Örneğin, balıkçılar, su ürünleri yetiştiricileri veya turistik faaliyetlerle uğraşan kişilerin gelir kayıpları hesaplanır ve tazminat miktarına eklenir.
3. Ekolojik Zararlar: Deniz kirliliği sonucu yerel veya ekosistemde meydana gelen zararlar da hesaplama sürecinde değerlendirilir. Örneğin, deniz kuşları veya deniz memelileri gibi türlerin popülasyonunda azalma veya yok olma durumları ekolojik zarar olarak kabul edilir ve tazminat miktarına eklenir.
Tazminat talepleri genellikle kazaya neden olan taraflarla mahkeme yoluyla sonuçlanır. Mahkemeler, zararın türü ve miktarı gibi faktörleri dikkate alarak tazminat miktarını belirler. Tazminatın ödenmesi durumunda, zarar gören kişi veya kurumun mağduriyeti giderilmiş olur.
Sonuç olarak, deniz kazaları sonucu meydana gelen çevre kirliliği durumlarında tazminat hesaplaması birtakım kriterlere göre yapılır. Kazanın nedeni ve faillerin sorumluluğunun kanıtlanması, zarar miktarının belirlenmesi ve tazminat talep sürecinin hukuki zeminde yürütülmesi önemli adımlardır. Türk deniz ticaret hukuku bu konuda yönlendirici niteliktedir ve tazminat taleplerini kapsamlı bir şekilde düzenlemektedir.