Ceza davalarında sanık ve mağdurun avukatı bulunmaması durumu hukuki açıdan bazı sorunları beraberinde getirebilir. Ancak, Türk Hukuk Sistemi’nin temel ilkeleri gereği her bireyin adil yargılanma hakkına saygı gösterilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, sanık ve mağdurun avukatı yoksa adli makamların bazı önlemler alması ve ilgili kişilere destek sağlaması gerekmektedir.
Öncelikle belirtmek gerekir ki, Türk Ceza Muhakemeleri Kanunu (CMK) uyarınca, sanık ve mağdurun avukatı yokluğunda, mahkemece kendilerine bir avukat atanması mümkündür. Mağdur tarafındaki avukat eksikliğinde, mağdura bir müdafi atanabilir. Sanık tarafında ise, sanığın savunma hakkının korunması adına bir kamu avukatı görevlendirilebilir.
Sanık ve mağdurun avukatı olmadığı durumlarda, mahkeme sesli veya yazılı olarak kendilerine gerekli bilgileri vererek adil bir yargılama süreci sağlamalıdır. Mahkemece, gerektiğinde sanığın ve mağdurun yasa gereği temsil hakkının korunması amacıyla davadaki hukuki süreçler hakkında bilgilendirme yapılmalıdır. Bu bilgilendirme süreci, her iki tarafın da dava sürecindeki haklarını ve yükümlülüklerini anlamalarına yardımcı olacak şekilde yapılmalıdır.
Sanık ve mağdurun avukatı yokluğunda, bu durumu en aza indirmek için Kolluk Kuvvetleri, savcı ve hakimler özen göstermelidir. Kolluk kuvvetleri, soruşturma aşamasında sanık veya mağdura karşı adil bir şekilde davranmalı ve haklarını güvence altına almalıdır. Savcı ise, delil toplama ve dava sürecindeki adımları atarken, sanık ve mağdura yardımcı olacak şekilde hareket etmelidir. Hakim ise, davayı yönetirken, sanığın ve mağdurun savunma ve mağduriyet haklarını gözetmeli ve gerektiğinde avukat atanması için girişimde bulunmalıdır.
Diğer bir önemli husus ise, sanık ve mağdurun adil yargılanma hakkının korunması amacıyla mahkemelerce salıverilme veya kefalet gibi tedbirlerin uygulanmasıdır. Sanığın veya mağdurun tutukluluk halinde olduğu durumlarda, mahkeme bu durumu göz önünde bulundurarak gerekçeli bir kararla serbest bırakma veya kefalet gibi tedbirlerin uygulanmasını sağlamalıdır. Bu, sanık ve mağdurların adalet sistemi ile uyumlu bir şekilde işbirliği yapmalarını ve sürecin adil bir şekilde ilerlemesini sağlayacaktır.
Sonuç olarak, sanık ve mağdurların avukatı olmadığı durumlarda Türk Hukuk Sistemi, adil bir yargılanma hakkının korunması adına belirli mekanizmaları sağlamaktadır. Mahkemeler, adaletin gerçekleşmesi ve tarafların haklarının korunması için gereken önlemleri almalı, sanığı ve mağduru süreç boyunca bilgilendirmeli ve gerektiğinde avukat atanmasını sağlamalıdır. Aynı şekilde kolluk kuvvetleri, savcılar ve hakimler, sanık ve mağdurların haklarını korumak için gerekli adımları atmalıdır. Bu sayede, adaletin sağlanması ve hukuki güvencelerin yerine getirilmesi mümkün olacaktır.