İş sözleşmeleri, çalışan ile işveren arasında yapılan ve tarafların karşılıklı hak ve yükümlülüklerini düzenleyen hukuki belgelerdir. Uluslararası düzeyde ise farklı ülkeler arasında yapılan iş sözleşmelerinin uygulanması için uluslararası özel hukuk kuralları devreye girebilir. Bu kurallar, farklı hukuk sistemlerinden kaynaklanan hukuki sorunların çözümünü sağlamayı amaçlamaktadır. Türk vatandaşlarının uluslararası iş sözleşmeleriyle ilgili olarak anlayabileceği dilde bilgilendirme yapmak üzere aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir.
Uluslararası İş Sözleşmeleri ve Özel Hukuk Kuralları
Uluslararası iş sözleşmeleri, Türkiye’deki bir işveren ile yabancı bir çalışan arasında yapılan veya Türkiye dışındaki bir işveren ile Türk vatandaşı bir çalışan arasında yapılan sözleşmeleri kapsar. Bu tür sözleşmelerde, taraflar genellikle hangi hukuk sistemine tabi olacaklarını belirlemek isterler. Bu nedenle sözleşme tarafı olan taraflar, sözleşmenin hangi ülkenin hukukuna tabi olacağı konusunda anlaşmaya varabilirler.
Ulusal Hukukun Seçimi ve Önceliği
Bir iş sözleşmesinin uluslararası özel hukuk kuralları altında uygulanması gerektiğinde, tarafların seçim yapma önceliği bulunmaktadır. Taraflar, sözleşmenin hangi ülkenin hukukuna tabi olacağını belirlemek için seçim yapabilirler. Bu seçim, sözleşmenin yapılış aşamasında veya daha sonraki bir zamanda yapılabilir, ancak kanunlarda belirtilen bazı sınırlamalar bulunmaktadır.
Öncelikle, tarafların sözleşmenin geçerliliği, içeriği veya bu sözleşme üzerinden doğan hakların kullanılması konusunda düzenlemeler yapmak için makul bir sebep sunmaları gerekmektedir. Ayrıca, bu seçimin hukuka aykırı veya genel ahlak kurallarına aykırı olmaması da önemlidir. İş sözleşmelerinde taraf olan tarafların seçtikleri hukuk, sözleşmenin taraflar arasındaki ilişkilerini düzenlerken kendi yasa ve uygulamalarını esas alır.
Ancak bazı durumlarda, tarafların yapacakları tercihin geçerliliği veya uygulanması, ilgili hukuk sistemine göre belirlenebilir. Örneğin, Türkiye’de çalışma koşullarını düzenleyen zorunlu hükümlerin varlığı, tarafların serbestçe bir hukuk sistemini seçme yeteneklerini sınırlayabilir.
Dayanak İlke: Uluslararası Hukuka Uygunluk ve Tarafların Korunması
Uluslararası özel hukuk kurallarının temel ilkesi, sözleşmenin yapılması, uygulanması ve sona erdirilmesi aşamalarında tarafların adil bir şekilde korunmasını sağlamaktır. Bu kurallar, tarafların haklarını ve yükümlülüklerini belirlemek, bir uyuşmazlık durumunda hangi ülkenin mahkemelerinin yetkili olduğunu tespit etmek ve bu uyuşmazlıkların çözümü için kullanılacak hukukun belirlenmesini amaçlar.
Uluslararası İş Sözleşmelerinde Tarafların Hak ve Yükümlülükleri
Uluslararası özel hukuk, iş sözleşmelerinde tarafların hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesinde önemli bir rol oynar. Sözleşmenin hangi ülkenin hukukuna tabi olacağı, bu hukuk sisteminin ilgili alanları ve hükümleri sayesinde belirlenir. Örneğin, Türkiye’de çalışma saatleri, ücretlendirme, izin gibi işçi hakları ile işverenin yükümlülükleri Türk İş Yasası’na tabidir. Ancak sözleşmenin hukuki dayanağı olan başka bir ülkenin hukuku da Türk İş Yasası’na ek olarak uygulanabilir.
Uyuşmazlıkların Çözümü
Uluslararası iş sözleşmeleriyle ilgili uyuşmazlıkların çözümüne gelindiğinde, taraflar genellikle hangi ülkenin mahkemelerinin yetkili olduğunu belirlemek isterler. Bunun için, iş sözleşmesi içerisinde yer alan bir hakem veya tahkim sözleşmesi yapılabilir. Böylece uyuşmazlıkların çözümünde hukuki süreçler ve ulusal mahkemelerin işleyişine göre değil, uluslararası tahkim kurallarına göre hareket edilebilir.
Sonuç olarak, uluslararası iş sözleşmelerinin uygulanması için, tarafların sözleşmenin geçerliliği, içeriği ve uyuşmazlıkların çözümünde hangi ülkenin hukukunu tercih edeceklerine karar vermeleri önemlidir. Bu tercih, uluslararası özel hukuk kuralları çerçevesinde belirlenir ve tarafların haklarının korunmasını sağlamayı hedefler. Tahkim sözleşmeleri ile de uyuşmazlıkların çözümünde ulusal mahkemelerin yerine uluslararası tahkim kuralları uygulanabilir.