Anayasa Mahkemesi, Türkiye’nin en üst düzey yargı organıdır ve Anayasa’ya aykırılık kararlarıyla bilinir. Bu kararlar, kanunların veya diğer mevzuatın Anayasa’ya uygun olmadığını tespit eder ve Anayasa Mahkemesi’nin yetkisi çerçevesinde düzeltme veya iptal yapma yetkisini verir.
Anayasa’nın 152. maddesi, Anayasa Mahkemesi’nin verdiği aykırılık kararlarının uygulanmasına ilişkin hükümleri içermektedir. Bu maddede yer alan temel ilke, Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcılığıdır. Yani, Anayasa Mahkemesi’nin bir kanunu veya diğer mevzuatı Anayasa’ya aykırı bulduğu durumlarda, ilgili hükümler anayasaya aykırı hükümler olarak kabul edilir ve uygulanmaz.
Ancak, Anayasa Mahkemesi’nin aykırılık kararları tek başına yürütülemeyen kararlardır. Bunun için Anayasa Mahkemesi’nin kararlarını başvuruda bulunan veya hak ihlali iddiasıyla başvuru yapan taraf için bağlayıcı hale getiren bir mekanizma bulunmaktadır. Bu mekanizmayı, kararın gerekçesinin Resmi Gazete’de yayımlanması takip eder. Gerekçenin yayımlanmasının ardından, Anayasa Mahkemesi’nin karar verdiği maddeler ilişkili kanun veya mevzuatta hükümsüz hale gelir.
Kararın gerekçesiyle birlikte yayımlanması, aykırılık kararının hukuki gücünü ve bağlayıcılığını arttırır. Böylece, aykırılık kararına rağmen ilgili kanun veya mevzuat hükümsüz hale gelir ve uygulanması mümkün olmaz. Bu noktada, Anayasa Mahkemesi’nin kararıyla ilgili diğer merciler -özellikle yasa yapıcı organlar- yeni bir düzenlemeyi yapma veya değiştirme sorumluluğuna sahiptir. Bu sayede, Anayasa Mahkemesi kararının etkili bir şekilde uygulanması sağlanır.
Uygulama aşamasında, Anayasa Mahkemesi kararının geriye dönük etkisinin olup olmadığı önemlidir. Anayasa Mahkemesi kararları, genellikle geriye dönük etki göstermez ve kararın verildiği tarih itibariyle yürürlüğe girmeye başlar. Ancak, bazı durumlarda Anayasa Mahkemesi, kararının geriye dönük etkisi olduğuna hükmedebilir ve bu durumda karar geçmişe yönelik olarak da uygulanmış olur.
Anayasa Mahkemesi’nin kararlarını uygulama sürecinde, yargı makamları, yönetim organları ve vatandaşlar aktif bir rol oynamaktadır. Yargı makamları, Anayasa Mahkemesi kararlarını ilgili davalarda uygulamakla sorumludur. Ayrıca, yönetim organları da Anayasa Mahkemesi kararlarına uygun davranmak zorundadır. Vatandaşlar ise Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yaparak, haklarının ihlal edildiği durumlarda Anayasa Mahkemesi kararıyla birlikte haklarını koruma hakkına sahiptirler.
Sonuç olarak, Anayasa Mahkemesi’nin aykırılık kararları Anayasa’ya aykırı olduğu tespit edilen kanun veya mevzuat hükümlerinin uygulanmamasını sağlar. Bu kararlar, Anayasa’nın 152. maddesi gereği resmi gazetede yayımlanarak hukuki bağlayıcılığına kavuşur. Uygulama sürecinde ise yargı makamları, yönetim organları ve vatandaşlar aktif bir rol oynar.