Anayasa, bir devletin yönetim sisteminin temel hukuki belgesi olarak kabul edilir. Anayasa hukuku, bir ülkenin yönetim yapısını, temel hak ve özgürlükleri, devlet organlarının yetki ve görevlerini düzenler. Birçok ülkede anayasa hukuku, uluslararası hukuka uyumu sağlamak için uluslararası sözleşmelere de yer verir.

Uluslararası sözleşmeler, iki veya daha fazla bağımsız devlet arasında imzalanan yazılı anlaşmalardır. İlk olarak, uluslararası hukukun özünde devletler arası ilişkileri düzenleme amacı taşır. Bununla birlikte, birçok ülkenin anayasalarında, uluslararası hukukun devlet iç hukukuna dahil edilmesini sağlamak için uluslararası sözleşmelere değinilmiştir.

Türkiye’de de, uluslararası sözleşmeler anayasal düzeyde kabul edilen belgelerdir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 90. maddesi, Türkiye’nin uluslararası hukuka uyumunu sağlamak amacıyla yapılan ve onaylanan uluslararası sözleşmelerin anayasa ile aynı düzeyde olduğunu belirtir. Bu maddeye göre, Türkiye’de taraf olduğu uluslararası sözleşmeler, iç hukuktan üstün olarak kabul edilir ve bu sözleşmelere aykırı olan kanunlar hükümsüzdür.

Uluslararası sözleşmelerin anayasa hukuku içindeki rolü, birkaç açıdan ele alınabilir:

1. Hak ve özgürlüklerin güvencesi: Uluslararası sözleşmeler, vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini korumak amacıyla kullanılabilir. Bu sözleşmelerde yer alan haklar, devletin iç hukukunda da korunmalıdır. Anayasa, uluslararası sözleşmelerde yer alan hak ve özgürlükleri güvence altına alır ve vatandaşların bu haklardan yararlanmasını sağlar.

2. Yargısal denetim: Uluslararası sözleşmelere taraf olan bir ülkede, mahkemelerin bu sözleşmelere uygunluk denetimi yapma yetkisi vardır. Anayasa mahkemeleri veya diğer yüksek mahkemeler, uluslararası sözleşmelere aykırı olan yasaların iptali veya düzeltilmesi için başvurulabilir.

3. Hükümetin yetkileri ve sorumlulukları: Anayasa, hükümetin yetkilerini ve sorumluluklarını düzenler. Ancak uluslararası sözleşmeler, hükümetin iç ve dış politikasını etkileyebilecek önemli konularda sınırlamalar getirebilir. Hükümet, anayasa ve uluslararası sözleşmeler arasında denge sağlamak zorundadır.

4. Devlet dışı aktörlerin etkisi: Uluslararası kuruluşlar, sivil toplum örgütleri ve diğer devlet dışı aktörler, uluslararası sözleşmelerin oluşturulmasında aktif rol oynarlar. Bu sözleşmeler, devletler arası ilişkilere ek olarak, bu aktörlerin ulusal düzeyde hak ve özgürlüklerin korunmasında daha etkili bir şekilde yer almasına olanak tanır.

Uluslararası sözleşmelerin anayasa hukuku içindeki rolü, bir ülkenin iç hukukunun uluslararası hukuka uygunluğunu sağlamak için önemlidir. Türkiye’de, anayasanın 90. maddesi ve Anayasa Mahkemesi’nin bu alandaki yargısal yetkisi, uluslararası sözleşmelerin iç hukuka etkisini sağlamaktadır. Bu sayede Türk vatandaşlarının uluslararası hukukun sağladığı hak ve özgürlüklerden adil bir şekilde yararlanması hedeflenmektedir.